Thủ phủ bưởi da xanh huyện Khánh Vĩnh, tỉnh Khánh Hòa nổi tiếng bởi đây không chỉ là loại cây ăn quả thông thường mà là quả đem lại kinh tế cao cho người canh tác. Những năm gần đây, bưởi da xanh được người dân phát triển mạnh về số lượng và cả chất lượng sản phẩm. Tháng 6 năm 2019, Cục Sở hữu trí tuệ đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu tập thể “Bưởi da xanh Khánh Vĩnh”.
Khánh Vĩnh là một trong hai huyện miền núi của tỉnh Khánh Hòa với số dân gần 40 nghìn người, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số chiếm khoảng 73%. Theo thống kê, huyện Khánh Vĩnh hiện có trên 500 héc ta trồng bưởi da xanh, tập trung chủ yếu ở các xã Khánh Đông, Khánh Bình, Khánh Hiệp, Khánh Trung, Khánh Nam… Để tạo điều kiện phát triển thương hiệu và nâng cao chất lượng của bưởi da xanh, huyện Khánh Vĩnh đã phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh thực hiện đề tài “Phát triển cây Bưởi da xanh theo tiêu chuẩn VietGAP tại Khánh Hòa”. Đến nay, đã có 85 héc ta bưởi da xanh với 54 hộ được cấp chứng nhận VietGap. Từ kết quả này, địa phương sẽ tiếp tục mở rộng diện tích bưởi da xanh theo hướng VietGAP, tạo thành vùng sản xuất tập trung, ổn định năng suất và chất lượng cây trồng.
Sau 3 đến 4 năm trồng, cây sẽ cho thu hoạch và kéo dài trong 10 năm. Giống bưởi da xanh do chăm sóc bài bản sẽ cho ra quả quanh năm, quả ra nhiều nhất là khoảng tháng 7 trở đi. Năng suất trung bình đạt từ 1 – 1,2 tạ/ cây.
So với những loại bưởi khác, bưởi da xanh có chất lượng ngon như: mọng nước, vị ngọt thanh, trái to, tỷ lệ đậu quả trên 60%. Với giá thị trường bình quân từ 40.000 đồng đến 45.000 đồng/kg, nếu chăm sóc đúng quy cách, 1 ha bưởi da xanh mỗi năm nông dân sẽ có thu nhập từ trăm triệu đồng trở lên.
Dự án xây dựng nhãn hiệu tập thể cho cho cây bưởi da xanh trồng tại Khánh Vĩnh được thực hiện từ tháng 7/2017, nhằm mục tiêu tạo lập công cụ sở hữu trí tuệ cho sản phẩm này; hỗ trợ để quản lí và khai thác hiệu quả thương hiệu, nhãn hiệu. Từ đó, định hướng cho huyện trong việc kiểm soát chất lượng, hoạt động trồng và thu hoạch nông sản. Tháng 6/2019, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm “Bưởi da xanh Khánh Vĩnh”. Hội Nông dân huyện Khánh Vĩnh đứng tên là chủ sở hữu nhãn hiệu tập thể.
Khánh Vĩnh triển khai mô hình trồng bưởi da xanh đan xen ổi giải quyết vấn đề kinh tế về lâu dài.
Hiện nay, trên địa bàn huyện Khánh Vĩnh xuất hiện một số mô hình trồng xen ổi với bưởi. Việc trồng ổi sẽ hạn chế được tối đa loại rầy chổng cánh gây hại cho cây bưởi. Rầy chổng cánh được xem là đối tượng côn trùng gây hại nguy hiểm nhất trên cây có múi nói chung, trong đó có cây bưởi. Chúng đặc biệt xuất hiện nhiều khi cây bưởi ra đọt non hoặc trổ bông. Cây bưởi bị rầy chổng cánh tấn công sẽ bị vàng lá, cành khô héo. Cây bưởi bị bệnh giảm hẳn năng suất, nếu có trái thì trái cũng nhỏ, xù xì, méo mó, hầu như không bán được.
Để hạn chế tối đa loài sinh vật nguy hiểm cho cây bưởi, hàng loạt các giải pháp phòng trừ rầy chổng cánh, cơ quan chuyên môn khuyến cáo và đã có một số giải pháp được áp dụng như trồng cây chắn gió, loại bỏ sớm các cành cây đã nhiễm bệnh, tổ chức phun dầu khoáng hoặc chiết xuất từ cây tỏi khi cây bưởi ra đọt non, phun một số thuốc trừ rầy trong danh mục cho phép… Đặc biệt, việc trồng ổi xen bưởi giúp giải quyết tốt vấn đề này do mùi của cây, lá, trái ổi khiến loại rầy chổng cánh tránh xa.
Theo UBND huyện Khánh Vĩnh, cây bưởi đang được người dân tập trung đầu tư bài bản, chất lượng cao. Diện tích bưởi da xanh của huyện đang phát triển từng ngày. Nếu như khoảng 5 năm trước, toàn huyện chỉ có khoảng 130ha thì nay đã vượt qua con số 500ha. Đơn cử như xã Khánh Phú có tốc độ phát triển diện tích bưởi da xanh rất mạnh.
Cây bưởi phải mất khoảng 4 năm trồng, chăm sóc, đầu tư chu đáo mới có thể cho thu hoạch. Đó là một quãng thời gian dài. Vì thế, để giải quyết vấn đề trước mắt, không ít hộ đang áp dụng việc trồng các loại cây cho thu hoạch sớm trước, rồi sau đó xen bưởi vào để lấy ngắn nuôi dài.
Hiện, Khánh Vĩnh đã có các mô hình hợp tác xã trồng cây ăn quả, tổ sản xuất trái cây an toàn nhằm nâng cấp quy trình trồng, chăm sóc và cho ra thị trường những trái bưởi không chỉ thơm ngon mà còn an toàn, sạch, đảm bảo các tiêu chuẩn để có thể vào được các kệ hàng siêu thị, trung tâm mua sắm. 3 hợp tác xã và 16 tổ hợp tác cây ăn quả đã được thành lập, củng cố nhằm liên kết hỗ trợ nhau về kỹ thuật; giống cây trồng; vật tư nông nghiệp; kết hợp các dịch vụ làm đất, thu hoạch; tiêu thụ nông sản. Trong đó, có 82ha cây ăn quả, chủ yếu là bưởi da xanh của 51 hộ thành viên.
Tạo dựng thương hiệu bưởi da xanh bền vững góp phần thúc đẩy kinh tế huyện miền núi Khánh Vĩnh phát triển
Tháng 6/2019, bưởi da xanh Khánh Vĩnh– loại nông sản chủ lực của địa phương– chính thức được Cục Sở hữu trí tuệ cấp thương hiệu. Mặc dù đã có mặt tại vùng đất Khánh Vĩnh hơn 7 năm, nhưng cây bưởi da xanh lại chưa được biết đến rộng rãi; có thể bị người tiêu dùng nhầm lẫn về xuất xứ.
Sau khi có được thương hiệu sẽ là cơ hội lớn để sản phẩm bưởi da xanh được nhiều thị trường, người dân biết đến hơn, từ đó mở rộng cơ hội tiêu thụ. Thứ nhất là người nông dân, sau đó là các tổ hợp tác, hợp tác xã cũng xác định cần tiếp tục sản xuất theo đúng quy trình mà nhà nước hướng dẫn, đảm bảo chất lượng bưởi da xanh khi đưa ra thị trường.
Trong thời gian tới, các ban ngành chức năng của huyện Khánh Vĩnh xác định cần thực hiện nhiều giải pháp để phát triển được thương hiệu bưởi da xanh Khánh Vĩnh. Đầu tiên là tập trung vào công tác tuyên truyền, vận động nông dân sản xuất theo hướng an toàn. Huyện cũng được các sở ngành hỗ trợ, công nhận 2 hợp tác xã VietGap. Địa phương sẽ trên cơ sở đó tiếp tục phát triển những hợp tác xã này cũng như diện tích trồng, đồng thời nghiên cứu sản xuất theo hướng hữu cơ để nâng cao chất lượng.
Bên cạnh đó, chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất nông nghiệp và dịch vụ nông thôn của tỉnh cũng có nhiều hỗ trợ về xây dựng nhà xưởng, đầu tư khoa học công nghệ, áp dụng công nghệ tưới hiện đại… Trong thời gian tới, mỗi địa phương cần chủ động hỗ trợ người dân, hợp tác xã tiếp cận nguồn vốn từ các chính sách để phát triển, nâng cao hiệu quả sản xuất.
Bưởi da xanh là loại nông sản được nhiều xã tại Khánh Vĩnh lựa chọn tham gia chương trình Mỗi xã một sản phẩm OCOP. Đây là một trong những hoạt động trọng tâm của ngành nông nghiệp Khánh Hòa, mục tiêu tạo ra nhiều sản phẩm hàng hóa chất lượng cao, mang tính đặc trưng của địa phương. Từ đó tăng cường cơ hội quảng bá, mở rộng thị trường, tăng giá trị kinh tế cho cây bưởi da xanh.
Phương hướng phát triển và những kỳ vọng mới cho bưởi da xanh của huyện Khánh Vĩnh
Phát triển cây bưởi da xanh là định hướng chung của ngành nông nghiệp tỉnh Khánh Hòa trong quy hoạch tổng thể phát triển nông, lâm, ngư nghiệp tầm nhìn đến năm 2025. Mục tiêu là chuyển đổi cây trồng mang lại hiệu quả kinh tế cao ở một số vùng phù hợp, trong đó các huyện miền núi Khánh Vĩnh, Khánh Sơn ưu tiên phát triển cây ăn quả và cây công nghiệp.
Theo UBND huyện Khánh Vĩnh, Đề án phát triển cây trồng chủ lực của huyện được xây dựng năm 2016, trong đó có 4 cây trồng được xác định gồm: bưởi da xanh, mít nghệ, sầu riêng và xoài. Trong điều kiện ngân sách còn hạn chế, huyện tập trung phát triển cây bưởi da xanh trước. Sau quá trình tổ chức hướng dẫn, đồng hành với người dân về kỹ thuật trồng, chăm sóc, khuyến khích chuyển đổi cây trồng, phát triển mở rộng diện tích trồng bưởi da xanh, từng mô hình trồng bưởi đáp ứng chuẩn VietGAP cũng ra đời, làm cơ sở cho việc thiết lập Dự án xây dựng thương hiệu bưởi da xanh Khánh Vĩnh được công bố hiện nay.
Với đầu ra ổn định, có giá trị kinh tế cao, những năm gần đây, diện tích Bưởi da xanh ở huyện Khánh Vĩnh tăng nhanh. Đây là giống cây chủ lực giúp giảm nghèo, làm giàu được huyện chọn để vận động người dân chuyển đổi. Việc phát triển diện tích trồng Bưởi da xanh đang giúp tháo gỡ những khó khăn trong sản xuất nông nghiệp, vừa góp phần giảm nghèo, thúc đẩy tiến trình chuyển dịch cơ cấu cây trồng, sử dụng tiềm năng sẵn có để tăng hiệu quả sử dụng đất của Khánh Vĩnh.
Việc xác lập thương hiệu “Bưởi da xanh Khánh Vĩnh” một mặt nhằm từng bước hình thành vùng chuyên canh bưởi da xanh, gia tăng giá trị thương phẩm, từng bước quảng bá, làm cơ sở để quy hoạch vùng trồng trên quy mô rộng và chuyên nghiệp hơn. Có thương hiệu thì người trồng, chăm sóc, đưa bưởi da xanh ra thị trường cũng gắn trách nhiệm của mình nhằm bảo vệ thương hiệu, uy tín sản phẩm của mình trên thị trường, được thị trường chấp nhận.
Việc xây dựng và triển khai dự án thương hiệu bưởi da xanh Khánh Vĩnh là rất cần thiết, phù hợp với đòi hỏi của thị trường hiện nay. Tuy nhiên, việc công bố thương hiệu mới chỉ là kết quả bước đầu. Trong thời gian tới, các tập thể, hộ sản xuất cần tập trung duy trì và phát triển thương hiệu. Để trái bưởi da xanh Khánh Vĩnh có thể thâm nhập vào thị trường cao cấp, các hộ đang áp dụng quy trình VietGAP cần tuyên truyền, vận động thêm bà con xung quanh phát triển VietGAP để phát triển vùng trồng rộng lớn hơn. Bên cạnh đó, các sở, ngành, cơ quan chuyên môn cần tiếp tục hỗ trợ nông dân trong việc áp dụng quy trình mã hóa, truy xuất nguồn gốc điện tử. Có như vậy, bưởi da xanh Khánh Vĩnh mới có thể vào siêu thị, resort, khách sạn… và xuất khẩu chính ngạch ra nước ngoài.
